Cel
Celem terapii jest poprawa stanu funkcjonalnego pacjenta. Wyznacznikiem poprawy jest najczęściej zmniejszenie dolegliwości bólowych lub zwiększenie zakresu ruchomości. Może to być także poprawa w zakresie realizacji zaburzonej funkcji np. chodu, skoku czy specyficznych funkcji związanych z wykonywanym zawodem lub hobby.
Cel terapii jest uzależniony od stanu fizycznego pacjenta, rodzaju dysfunkcji, stopnia jej nasilenia i etapu, na którym się znajduje, ale zawsze jest uzgadniany wspólnie z pacjentem. Cele mogą być i są bardzo zróżnicowane. Dla jednych będzie to powrót do wyczynowego uprawiania sportu lub pozbycie się uporczywego bólu dla innych odzyskanie możliwości zapinania biustonosza. Możliwości realizacji wyznaczonego celu ustalane są wspólnie z pacjentem, choć to terapeuta musi wyznaczyć granice, które pacjent powinien osiągnąć, a także w miarę precyzyjnie określić realny czas niezbędny do uzyskania oczekiwanych rezultatów.
Zastosowanie
Pracujemy z zaburzeniami funkcji, które manifestują się bólem, ograniczeniem ruchomości lub spadkiem siły wpływając ujemnie na komfort życia. Ból wpływa znacząco na wzorce ruchowe realizowane przez nasz narząd ruchu, pełniąc rolę ochronną dla uszkodzonych tkanek. Zapobiega pewnym ruchom stwarzając warunki do ich optymalnego leczenia. Czasami jednak, pomimo zakończenia fazy gojenia, ból pozostaje, przechodząc jedynie w stan chroniczny. Może to wynikać z zaburzeń w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, gdzie bodźce z obwodu są integrowane i interpretowane. Inną przyczyną jest wytworzenie nieprawidłowych schematów kompensacyjnych, które, utrwalone, nie pozwalają na pełną regenerację uszkodzonych struktur. Terapeuta musi zdiagnozować źródło dysfunkcji i adekwatnie do problemu wdrożyć specjalistyczną rehabilitację.
Badanie
Badanie można podzielić na dwie części. Pierwsza, której celem jest odpowiedz na pytanie:
CO JEST AKTUALNYM PROBLEMEM PACJENTA? – a więc w miarę precyzyjnie określić strukturę – nadawcę bodźca bólowego lub zaburzonej funkcji. Może to być przeciążony lub naderwany mięsień, torebka stawowa lub więzadło. W obrębie kręgosłupa najczęściej spotkamy uszkodzony krążek międzykręgowy lub dysfunkcyjne stawy międzywyrostkowe. W tej części badania opieramy się na specyficznych testach, dostępnych badaniach obrazowych oraz analizie występujących schematów bólowych.
Druga, istotniejsza z punktu widzenia fizjoterapeuty kwestia obejmuje odpowiedź na pytanie: DLACZEGO POJAWIŁ SIĘ PROBLEM? Jakie mechanizmy doprowadziły do powstania dolegliwości zgłaszanych przez pacjenta?
Odpowiedź jest zazwyczaj prosta w przypadkach pourazowych i niezwykle trudna w najczęstszych problemach bólowych, których przyczyna powstania jest niejasna. Polega na zdefiniowaniu istniejących zaburzeń funkcjonalnych oraz określenia, który z nich w sposób dominujący wpłynął na aktualny problem. Analiza składa się z określenia patologicznych wzorców ruchowych w obrębie dysfunkcyjnego stawu oraz wykrycie dystalnych przyczyn powstania problemu lokalnego. Funkcjonowanie naszego organizmu opiera się na efektywnym współdziałaniu wielu często oddalonych od siebie elementów. Wszystkie stawy połączone są w ramach tzw. łańcuchów biomechanicznych, a wykonywane ruchy są realizowane przez połączone ze sobą funkcjonalnie mięśnie (a według najnowszych opinii mięśnie połączone są także w jedną strukturalną całość tworząc tzw. ciągi mięśniowo-powięziowe). Niefizjologiczna praca jednego stawu warunkuje w sposób negatywny stawy sąsiednie, które w miarę możliwości adaptują się do zmienionych warunków, jeśli jednak możliwości adaptacyjne zostaną przekroczone, dochodzi do urazu. Dobrym przykładem jest staw kolanowy, który bardzo często jest odbiorcą dysfunkcji wysyłanej przez stawy sąsiednie – skokowy i biodrowy np. zbytnia rotacja wewnętrzna st. biodrowego spowodowana m.in. słabymi rotatorami zewnętrznymi wymusza koślawienie kolan, uszkadzając w konsekwencji którąś z nadmiernie eksploatowanych struktur ściany bocznej kolana np. łąkotki lub więzadła.
Diagnoza funkcjonalna
Jest kompilacją odpowiedzi na dwa powyższe pytania. Często, a właściwie zawsze, wieloelementowe uszkodzenie obejmuje dwie, trzy i więcej struktur. Podłoże tych problemów jest zawsze wieloaspektowe – najczęstsze czynniki to nieprawidłowe schematy ruchowe, zaburzona kontrola mięśniowa, a zwłaszcza istniejące nieprawidłowe relacje pomiędzy różnymi mięśniami kontrolującymi dany rejon tzw. dysbalanse mięśniowe, obniżone napięcie centralne (CORE) i lokalne oraz towarzysząca temu destabilizacja stawów.
Test kontrolny
Jest to zadanie ruchowe, które stanowi największy problem dla pacjenta. Może to być ruch wywołujący największy ból lub ograniczony w największym stopniu. Ustala się go wspólnie z terapeutą i stanowi punkt odniesienia dla stosowanej terapii. Test kontrolny, przy braku przeciwwskazań stosujemy zawsze by ocenić skuteczność stosowanej terapii, bezpośrednio po jej wykonaniu, a także przed kolejną sesją terapeutyczną. Stanowi filar terapii budując zaufanie do terapeuty i weryfikując w sposób ciągły założenia terapeutyczne.
Terapeuta-pacjent
Terapia prowadzona jest wspólnie przez terapeutę i pacjenta. Rolą terapeuty jest zdiagnozowanie i zaprojektowanie programu rehabilitacji w oparciu o posiadaną wiedzę, a w przypadkach trudnych po konsultacjach z całym zespołem medycznym. Terapia może być skuteczna dopiero w przypadku aktywnego włączenia się pacjenta w proces leczenia. Wymaga to z jego strony wysiłku przy wykonywaniu forsownych nieraz zadań, a także dużej wnikliwości i samoświadomości przy ustalaniu celów terapii w oparciu o test kontrolny. Niezbędnym elementem terapii jest „zadanie domowe” w postaci zestawu ćwiczeń do realizacji poza spotkaniami terapeutycznymi. Ich wykonanie w sposób istotny, a często niezbędny, stanowi o postępie terapii. Zwieńczeniem wysiłków jest sukces terapeutyczny, który stanowi źródło satysfakcji dla obu stron.
Pomoce terapeutyczne
W terapii wykorzystujemy pomoce firm Thera-Band, Dyn-Air, Kettler, często wspomagamy się taśmami do Kinesiotapingu.
Terapia
Stosowane metody: rehabilitacja funkcjonalna bazuje na wielu koncepcjach realizowanych przez terapeutów pracujących w naszym ośrodku: metodach PNF, Cyriax, Kaltenborn, SET, Mulligan oraz na własnych doświadczeniach wyniesionych z wieloletniej praktyki. Ostateczny kształt terapii jest zawsze dostosowany odpowiednio do potrzeb pacjenta oraz jego możliwości. Tempo progresji ćwiczeń będzie uzależnione nie tylko od aktualnego stanu pacjenta, ale również jego poziomu sprawności przed wystąpieniem dysfunkcji lub bólu. Każdy z nas posiada swoją własną dynamikę leczenia, a celem terapeuty będzie ją właściwie odczytać i wspomagać.
Zwalczamy globalnie miejscowe problemy
Bardzo często terapeuta będzie pracował na częściach ciała, które nie dają dolegliwości, próbując w ten sposób osiągnąć lepsze efekty. Wynika to ze złożoności naszego organizmu, w którym choroba jednego elementu wywołuje problemy w innym elemencie, ale i odwrotnie – poprawa warunków funkcjonowania jednego układu wpłynie korzystnie na całość. Terapeuci, znający te zależności, wiedzą, że aby uzyskać zadowalający a zarazem trwały efekt, należy pracować na poprawą stanu zdrowia często w obrębie odległych od źródła bólu rejonach.
